U većini zemalja, kako regiona, tako i svijeta, granica za starosnu penziju je 65 godina. Međutim, s produženjem životnog vijeka mnoge države postepeno dižu granicu za penzionisanje.

U regionu trenutno do penzije najbrže stižu građani Sjeverne Makedonije, a ekonomski najstabilniji život u penziji imaju najstariji građani u Sloveniji.

102 godine penzionog sistema na prostorima bivše Jugoslavije

Penzijsko osiguranje na prostorima bivše Jugoslavije uspostavljeno je 1922. godine usvajanjem Zakona o osiguranju radnika. Kako je rekao Nikola Altiparmakov, član Fiskalnog savjeta, na konferenciji „100 godina Bizmarkovog penzijskog sistema u bivšoj Jugoslaviji: prošlost, sadašnjost i budućnost u 21. vijeku“, predratno penzijsko osiguranje u velikoj mjeri je izgledalo kao privatno osiguranje sa kapitalizacijom prihoda. Starosna granica za odlazak u penziju bila je 70 godina i nije bilo mogućnosti za prevremene penzije.

Nakon rata, 1957. godine, usvajanjem zakona o penzijskom osiguranju penzijski sistem prelazi na tekuće finansiranje, takozvani “pay as you go”, a starosna granica za penziju se spušta na 65 godina za muškarce i 50 godina za žene.

Zlatno doba za penzionisanje na prostorima bivše Jugoslavije bilo je nakon 1964, kada se starosna granica za muškarce spustila na 60 godina, a za žene na 55, pri čemu je za penziju bilo potrebno najmanje 20 godina radnog staža.

Radnicima se zakonom iz 1964. godine garantovalo da će sa punim radnim stažom od 40 godina moći da računaju na penziju koja iznosi 85 odsto plate. Tada su uvedeni i penali na prevremeno penzionisanje od tri do četiri odsto godišnje, što će se ponovo uvesti u Srbiji početkom 2000. godina.

U to vrijeme počinje i demografsko starenje stanovništva, što će kasnije biti veliki problem za penzijski sistem.

Nakon raspada Jugoslavije države samostalno kreću da reformišu svoje penzijske sisteme i da podižu starosne granice za odlazak u penziju.

Crna Gora

Muškarci u Crnoj Gori pravo na starosnu penziju stiču sa 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja, a žene do 2032. godine odlaze u penziju po nešto povoljnijim uslovima. Trenutno, da bi se penzionisale, potrebno im je minimalno 62 godine i devet mjeseci života. Plan je da i one od 2032. idu u penziju sa 64 godine i devet mjeseci.

Crnogorski osiguranik koji napuni 61 godinu, a ima 40 godina radnog staža, može takođe ići u starosnu penziju.

Crna Gora je u julu ove godine imala 115.644 penzionera, a prosječna penzija u julu je bila 495,13 eura.

Treba napomenuti da u praksi prosječna penzija ne predstavlja pravi prikaz stanja na terenu. Veliki broj penzionera prima minimalne penzije, koje su po pravilu znatno niže od prosječne, dok prosjek popravlja manji broj onih koji primaju veće penzije.

Srbija

U Srbiji pravo na starosnu penziju mogu ostvariti muškarci sa 65 godina, a žene sa 63 godine i šest mjeseci života, s planiranim postepenim povećanjem na 65 do 2032. godine. Da bi se penzionisali, i jednima i drugima potrebno je minimalno 15 godina staža. Takođe, i muškarci i žene koji imaju 45 godina radnog staža mogu otići u penziju bez obzira na godine života.

U Srbiji je u julu primilo penziju 1.653.687 građana, a prosječna penzija za sedmi mjesec ove godine iznosila je 390 eura (45.709 dinara).

Hrvatska

U Hrvatskoj je starosna granica za odlazak u penziju i za muškarce i za žene ista kao i u Srbiji. Muškarci u penziju idu sa 65 godina života i najmanje 15 godina staža, a žene sa 63 godine i šest mjeseci života. Plan je da se u Hrvatskoj izjednače uslovi za penzionisanje muškaraca i žena od 1. januara 2030. godine.

Hrvatski osiguranik koji napuni 60 godina, a ima 41 godinu staža, takođe može ići u starosnu penziju.

U julu ove godine u Hrvatskoj je živjelo 1.227.691 penzioner, a prosječna penzija u julu je iznosila 581 euro.

Slovenija

U Sloveniji starosna granica za penziju je jednaka za muškarce i žene. Opšti uslovi za penziju su: 60 godina života i 40 godina penzijskog staža ili 65 godina života i 15 godina staža osiguranja.

U julu je u Sloveniji penziju primilo 643.360 građana, a prosječna penzija bila je 1.019 eura.

Bosna i Hercegovina

U Federaciji BiH uslov za odlazak u penziju je 65 godina života i najmanje 15 godina radnog staža. U starosnu penziju se može otići i sa 40 godina radnog staža bez obzira na godine života. Ovi uslovi važe i za muškarce i za žene.

U julu 2024. u Federaciji BiH penziju je primilo 450.169 najstarijih korisnika, a prosječan iznos na penzionom čeku bio je 329 eura.

U Republici Srpskoj pravo na starosnu penziju ima osiguranik koji navrši 65 godina života i ima najmanje 15 godina staža osiguranja. Pravo na starosnu penziju ima i osiguranik koji nema navršenih 65 godina, ali mora da napuni 60 godina života i da ima 40 godina penzijskog staža.

Žene koje nemaju 65 godina mogu otići u starosnu penziju kada napune 58 godina života ukoliko imaju 35 godina staža.

U Republici Srpskoj u julu ove godine penziju je primilo 286.034 korisnika, a prosječan iznos penzije bio je 302 eura.

Sjeverna Makedonija

Osiguranik u Sjevernoj Makedoniji stiče pravo na starosnu penziju kada napuni 64 godine ukoliko je muškarac, odnosno 62 godine života ako je žena i ima najmanje 15 godina radnog staža.

U julu ove godine u Sjevernoj Makedoniji je bilo 340.482 korisnika, a prosječna penzija za isti mjesec iznosila je 344 eura.

Izvor: Bloomberg Adria