Međunarodni monetarni fond je u proteklih nekoliko decenija naučio šest važnih lekcija o upravljanju dužničkim krizama pojedinih zemalja.
Međutim, MMF je, u svom odgovoru na krizu u Grčkoj, ignorisao svaku od tih lekcija, smatra Nger Vuds, direktor programa za globalno ekonomsko upravljanje na Univerzitetu Oksford.
Vudsova, koja je i dekan Blavatnik škole upravljanja, navodi u komentaru za Project Syndicate da je učešće Fonda u naporima za spasavanje eurozone možda povećalo ugled te institucije u Evropi, ali da se neuspjeh MMF-a i njegovih evropskih akcionara da slede svoje najbolje prakse može pokazati kao fatalan pogrešan korak.
Jedna od ključnih lekcija ignorisanih u grčkom debaklu, po njenom mišljenju, jeste taj da u trenutku kada je paket pomoći potreban, on mora biti dat jednom – i nikada više.
MMF je tu lekciju naučio 1997. godine, kada je zbog neadekvatnog programa pomoći Južnoj Koreji pokrenuta druga runda pregovora. U Grčkoj je, međutim, problem još gori, jer novi plan vredan 86 milijardi eura, o kom se trenutno pregovara, dolazi posle paketa pomoći u visini od 110 milijardi eura iz 2010. godine i od 130 milijardi eura iz 2012.
MMF je sam po sebi u velikoj mjeri ograničen. Njegovi krediti su ograničeni visinom doprinosa drževe kapitalu Fonda, i po tom kriterijumu krediti MMF-a dodijeljeni Grčkoj su među najvišim odobrenim zajmovima u istoriji te institucije.
Na drugoj strani, članice eurozone nisu suočene sa takvim problemima, i iz tog razloga su bile slobodne da daju “zeleno svijetlo” za program koji bi bio održiv, ukazuje Vudsova.
Druga lekcija koju je ignorisao MMF, kako dodaje, jeste ta da ne treba spasavati banke. Fond je 80-ih godina prošlog vijeka tu lekciju naučio na teži način, kada je nenaplative bankarske kredite nekih vlada u Latinskoj Americi prebacio u svoje knjige i na teret dugih država-članica, odobravajući tim vladama zajmove za rješavanje duga.
U Grčkoj, loši zajmovi koje su odobrile francuske i njemačke banke “preseljeni” su u javne dugove, prebacujući izloženost ne samo na evropske poreske obveznike, već i na sve članice unutar MMF-a.
Treća lekcija koju, kako tvrdi Vudsova, MMF nije bio u stanju da primijeni u slučaju Grčke, jeste ta da štednja obično dovodi do začaranog kruga, jer rezanje potrošnje uzrokuje daleko veći pad privrede nego što bi inače.
Četvrta lekcija koju je ta međunarodna institucija naučila jeste ta da je vjerovatnoća realizacije reformi najveća kada su one malobrojne i kada su pažljivo usmjerene. Kada država traži pomoć, primamljujuće je za kreditore da insistiraju na dugoj listi reformi. Međutim, krizom pogođena vlada će, kako ocjenjuje Vudsova, imati teškoće da sprovede brojne zahtjeve.
MMF je, zajedno sa evropskim partnerima, zahtijjevao od vlade u Grčkoj ne samo da smanji potrošnju, već i da preduzme poreske, penzione, pravosudne i reforme na tržištu rada, podseća direktorka sa Oksford Univerziteta.
Peta lekcija je da je uspjeh reformi malo vjerovatan ako vlada nije posvećena njihovom sprovođenju, a šesta lekcija koju je MMF smetnuo sa uma jeste da spasavanje država koje u potpunosti ne kotrolišu sopstvene valute nosi dodatni rizik.
Kao što je MMF naučio u slučaju Argentine i Zapadne Afrike, takvim državama nedostaje jedan od najednostavnijih načina za prilagođavanje na dužničku krizu, a to je devalvacija.
MMF je, kako se navodi u komentaru, trebalo da procijeni da li je bilo potrebe za njegovim učešćem u svim krizama koje su zahvatile članice eurozone.
Najočigledniji razlog za angažovanje MMF-a je taj, kako smatra Vudsova, što Evropa nije uspijevala da riješi sopstvene probleme, a pri tom je imala moć i uticaj da uvuče Fond u rješavanje njenih teškoća. Generalni direktor MMF-a je oduvjek Evropljanin, a evropske države imaju nesrazmjeran udio glasova u Odboru MMF-a, zaključuje Vudsova.
Izvor: B92
