Za finansiranje rashoda Fonda PIO u prvih jedanaest mjeseci 2014. iz opštih prihoda budžeta obezbijeđeno je 127,69 miliona eura, što je za 11,57 odsto manje u odnosu na isti period 2013. godine, kazao je u intervjuu za „Dan” direktor Fonda PIO Dušan Perović.
– Ovaj podatak govori o smanjenju učešća ove vrste prihoda u ukupnim primicima, koje je za 11 mjeseci 2014. iznosilo 35,97 odsto, što je za 4,96 odsto manje u odnosu na prethodni period. Smanjeno izdvajanje iz budžeta po osnovu opštih prihoda rezultat je značajnog rasta izvornih prihoda i sporijeg rasta izdataka za prava iz oblasti PIO. Fond PIO je početkom 2010. shodno Zakonu o budžetu, uključen u sistem trezora i od tada posluje na principima trezorskog poslovanja, što podrazumijeva da se sve finansijske transakcije odvijaju preko glavnog državnog računa trezora. Fond se najvećim dijelom finansira iz izvornih, odnosno namjenskih prihoda koje čine prihodi od doprinosa za PIO i ostali izvorni prihodi, dok se nedostajuća sredstva obezbjeđuju iz opštih prihoda budžeta.
Koliko je u ovoj godini ukupno isplaćeno za penzije i koliko je od tog iznosa isplaćeno iz izvornih prihoda Fonda?
– Izdaci po osnovu penzija iznosili su, u prvih jedanaest mjeseci 2014. godine, 351.38 miliona eura, odnosno u prosjeku mjesečno 31,94 miliona. Učešće izvornih prihoda u isplati penzija iznosilo je 227,26 miliona eura.
Kolika je najniža, a kolika najviša penzija koja je isplaćena u ovoj godini?
– Najniža penzija iznosi 100,40 eura, dok je najviša penzija isplaćena u ovoj godini iznosila 2.095,52 eura, a prima je jedan korisnik prava u Crnoj Gori.
Imate li projekcije koliko će novih penzionera biti u 2015. i koliko je u prošloj godini bilo novih penzionera?
– U toku prvih 11 mjeseci prošle godine zabilježen je ukupan porast broja penzionera za 1,42 odsto, a u 2015. očekuje se da će broj penzionera porasti za oko 1,5 odsto. Ukoliko posmatramo kretanje broja penzionera u poslednjih pet godina, možemo zaključiti da je on bio u blagom porastu do 2011. kada je zabilježeno nešto izraženije povećanje broja korisnika. Izraženo u procentima, porast broja penzionera u 2009. je bio 1,65 odsto, u 2010. 2,17 odsto, u 2011. 4,28 odsto, u 2012. 2,94 odsto, a u 2013. godini 2,08 odsto. Godina 2011. je specifična zbog izmjena Zakona o PIO i novih odredbi koje su se uglavnom primjenjivale u ograničenom roku, a kojima je bilo omogućeno ostvarivanje prava po povlašćenim uslovima za određene kategorije osiguranika koji rade na radnim mjestima na kojima se ostvaruje beneficirani radni staž. Tim izmjenama je uveden i institut prijevremene starosne penzije.
Da li Fond može da izdrži „česte” izmjene Zakona o PIO kojim se dijelu radnika omogućava odlazak u penziju po povoljnijim uslovima?
– Osnovna funkcija Fonda PIO je postupanje po zahtjevima osiguranika za ostvarivanje prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja i stvaranje pretpostavki za njihovu redovnu isplatu. Međutim, u nekim slučajevima, pogotovo u vrijeme krize, teško je povući čvrstu liniju između prava iz oblasti PIO kao ekonomske kategorije i potrebe stvaranja mogućnosti za ostvarivanje ovih prava pod povoljnijim uslovima, koji mogu imati karakter socijalnih kategorija. Ipak, treba imati u vidu da zakonodavac, prije uvođenja povoljnijih uslova za sticanje prava na penziju, vrši pažljivu procjenu efekata ovih mjera na penzioni sistem. Cilj procjene je očuvanje stabilnosti ovog sistema, kao i propjena finansijskih sredstava potrebnih za isplatu penzija, za koje u krajnjoj liniji garantuje država.
Dopune Zakona o PIO, kojima se omogućavalo ostvarivanje prava na penziju pod povoljnijim uslovima za određene kategorije osiguranika, ograničenog su trajanja. Stoga navedena kategorija prava ne utiče značajnije na održivost penzionog sistema, koje predstavlja izazov za gotovo sve penzione sisteme u svijetu, koji se zasnivaju na generacijskoj solidarnosti. Mnogo značajnije pitanje za održivost penzionog sistema je odnos broja zaposlenih i penzionera, odnosno broja uplatioca doprinosa i onih čiji se prihodi iz tih doprinosa finansiraju. Odnos zavisnosti, kojom se prikazuje odnos broja penzionera i zaposlenih iznosi 1:1,58, što znači da za isplatu penzije jednog penzionera 1,58 zaposlenih uplaćuje doprinose. Iako se smatra da je optimalan odnos 1:5, a minimalan 1:3, ove odnose je teško postići čak i u ekonomski najrazvijenijim zemljama. Razlog za navedeno ponajviše leži u demografskim promjenama u smislu starenja stanovništva, ali i u otežanim ekonomskim prilikama, zbog toga se dio sredstava za isplatu penzija obezbjeđuje i iz budžeta.
Manje porodičnih i invalidskih penzija
Koliki je trenutni broj penzionera u Crnoj Gori i kakva je struktura?
Prema poslednjim statističkim podacima, koji se odnose na isplatu penzija za novembar prošle godine Fond PIO isplaćuje ukupno 116.916 korisnika prava u Crnoj Gori: 109.543 penzionera i 7.373 korisnika ostalih prava iz PIO. Strukturu ukupnog broja penzija čine starosne, invalidske i porodične penzije. Od ukupnog broja penzija isplaćenih u Crnoj G ori, za novembar mjesec 2014. godine 57.935 čine starosne penzije, 22.829 invalidske i 28.779 porodičnih penzija. Struktura po vrstama penzija u Crnoj Gori pokazuje porast broja korisnika starosne penzije u odnosu isti mjesec prethodne godine za 2,52 odsto, kao i blagi pad broja porodičnih penzija od 0,08 odsto, dok je u istom periodu zabilježen pad broja korisnika invalidske penzije za 1,73 odsto.
Trend pada broja invalidskih penzija bilježi se od decembra 2003. a rezultat je zakonom definisanih mjera koje su realizovane u cilju reforme penzionog sistema i njegove modernizacije i racionalizacije. Zakonom je uvedena nova definicija invalidnosti koja je sada utvrđena po konceptu opšte invalidnosti, a kao značajna mjera izdvojilo se i sprovođenje redovne revizije invalidskih penzija, koja se vrši svake tri godine nakon uspostavljanja prava. Struktura penzija po vrstama ovog prava smatra se povoljnom, s obzirom na višegodišnji trend porasta udjela starosnih penzija i smanjenja udjela invalidskih penzija u ukupnom broju korisnika ovog prava.
