Nakon što smo prešli kroz uloge ključnih institucija na tržištu kapitala, ove nedjelje ćemo pojasniti na koji je način organizovano tržište Montenegroberze, koje dijelimo na berzansko i slobodno tržište i na kojim segmentima su, u skladu sa ovom podjelom, raspoređeni emitenti hartija od vrijednosti.
Na Berzi se trguje akcijama, obveznicama i investicionim jedinicama. Akcije se definišu kao hartije od vrijednosti koje odražavaju dio vlasništva nad određenom poslovnom organizacijom. Akcionarsko društvo je vrsta privrednog društva za čije se osnivanje sredstva pribavljaju izdavanjem akcija.
U skladu sa Pravilnikom o kotaciji Montenegroberze, akcionarska društva – emitente, koja u skladu sa važećim Zakonom o hartijama od vrijednosti moraju biti listirana na Montenegroberzi, raspoređujemo u organizovani dio tržišta (A lista, B lista, Slobodno tržište akcija) i u, uslovno rečeno, „divlji” segment tržišta (Podsegment slobodnog tržišta akcija), a cijelo tržište Montenegroberze dijelimo na berzansko i slobodno tržište.
Berzansko tržište je prestižni segment tržišta. Sastoji se od „A” i „B” liste i na berzansko tržište mogu biti primljene hartije od vrijednosti koje, pored opštih, ispunjavaju i sljedeće uslove:
„A” lista: da je kompanija najmanje u dvije od posljednje tri godine poslovala sa dobitkom, da u potpunosti primjenjuje principe transparentnosti i javnosti poslovanja definisane Kodeksom, da je najmanji iznos kapitala koji se nalazi u slobodnom prometu 15% od ukupne nominalne vrijednosti kapitala emitenta i da se odnosnom hartijom trgovalo najmanje 50% ukupnih dana trgovanja na Berzi u proteklih godinu dana.
„B” lista: da je kompanija najmanje u dvije od posljednjih četiri godine poslovala sa dobitkom, da u potpunosti primjenjuje principe transparentnosti i javnosti poslovanja definisane Kodeksom i da je najmanji iznos kapitala koji se nalazi u slobodnom prometu 10% od ukupne nominalne vrijednosti kapitala emitenta.
Dnevno pomjeranje cijena hartija na berzanskom tržištu ograničeno je na ± 10% od prosječne cijene hartije iz prethodnog dana. Hartijama od vrijednosti koje se nalaze na berzanskom tržištu trguje se po kontinuiranoj metodi trgovanja, što znači da se transakcija sa tim hartijama može sklopiti u bilo kom trenutku u toku trgovačkog dana, kada se cijena ponude i tražnje za tom hartijom, koja mora biti u pomenutom opsegu, poklope.
Slobodno tržište Berze sastoji se od sljedećih segmenata: slobodno tržiste akcija, akcije investicionih fondova, državne obveznice, obveznice organa lokalne samouprave, korporativne obveznice, kratkoročne dužničke hartije, primarna prodaje, posebne liste (akcije za obveznice, hartije u državnom vlasništvu, posebna ponuda državnih fondova, javna ponuda – preuzimanje) i podsegment slobodnog tržišta akcija. Na segment Slobodnog tržišta – Slobodno tržište akcija, mogu se primiti hartije emitenta koji Berzi podnese Zahtjev za prijem na kotaciju i dokumentaciju propisanu Pravilnikom o kotaciji. Na ostalim segmentima Slobodnog tržišta, hartije emitenata se primaju samim upisom u registar hartija kod nadležnog organa.
Dnevno pomjeranje cijena hartija na slobodnom tržištu (izuzev podsegmenta slobodnog tržišta akcija) ograničeno je na ± 20% od prosječne cijene hartije iz prethodnog dana. Hartijama od vrijednosti koje se nalaze na slobodnom tržištu trguje se po kontinuiranoj metodi trgovanja (izuzev podsegmenta slobodnog tržišta akcija). Trgovanje na podsegmentu slobodnog tržišta akcija realizuje se aukcijskom metodom trgovanja, koja podrazumijeva da se trgovanje na ovom segmentu tržišta omogući u par minuta u toku trgovačkog dana, kada se uparene transakcije realizuju po bilo kojoj cijeni po kojoj se poklapaju ponuda i tražnja za datom hartijom.
