Ministarstvo unutrašnjih poslova objavilo je Analizu modela organizacije lokalne samouprave, u kojoj se, od 2008. godine, konstatuje značajan pad prihoda opština i predlažu mjere za poboljšanje finansija. U dokumentu se, za razliku od naše države, konstatuje trend smanjivanja broja opština i predlaže jedno zanimljivo rješenje: veće opštine da kontrolišu finansije manjih opština. Portal Analitika prenosi najzanimljivije djelove ove analize.U Analizi se upozorava na dramatičan pad sopstvenih prihoda lokalnih zajednica koji je u posmatranom periodu gotovo prepolovljen.

“Prema podacima Zajednice opština Crne Gore, sopstveni prihodi jedinica lokalne samouprave su u stalnom padu u periodu od 2008. do 2012. godine. Naime, sopstveni prihodi jedinica lokalne samouprave u 2008. godini iznosili su 214.574.431 eura, u 2009. godini iznosili su 164.703.458 eura, u 2010. godini iznosili su 156.036.960, u 2011. godini iznosili su 113.533.870, dok su u 2012. godini ostvareni u ukupnom iznosu od samo 133.882.060 eura. Najnoviji podaci pokazuju da su tokom prošle i ove godine, prihodi na istom nivou kao 2012. godine. Pad prihoda je posljedica ukidanja naknada za korištenje gradskog građevinskog zemljišta, koje je, svojevremeno, prepoznato kao biznis barijera.

Pad prihoda zbog ukidanja naknada: Ukidanje naknade za korištenje građevinskog zemljišta i ostalih ukinutih, odnosno umanjenih prihoda, odnosno njihovo eventualno nadomještavanje ostaje otvoreno pitanje između opština i Vlade.

“Bilo bi preporučljivo da se to pitanje što prije riješi. Još 2011. godine upućen je u proceduru novi Zakon o komunalnim djelatnostima, koji je kao jedan od prihoda predvidio komunalnu naknadu, za koju Zajednica opština smatra da bi riješila pitanje nadoknade prihoda po osnovu naknade za korišćenje građevinskog zemljišta bez kojih su opštine ranije ostale. Takođe, u skupštinskoj proceduri se nalazi i Zakon o legalizaciji neformalnih objekata, koji bi  trebalo da doprinese nadomještavanju i drugih ranije izgubljenih prihoda opština kroz utvrđivanje naknada za neformalne objekte”, navodi se u dokumentu.

Tu se, prije svega, misli na naknadu za komunalno opremanje građevinskog zemljišta, naknadu za izgradnju regionalnog sistema vodosnabdijevanja na teritoriji opština Crnogorskog primorja i naknadu za legalizaciju.

“Otvorena ostaju i neka tehnička pitanja koja Zajednica opština navodi u svojim predlozima i sugestijama za izmjene i dopune Zakona o finansiranju lokalne samouprave, sa stanovišta efikasnog korišćenja sredstava pretpristupnih fondova Evropske unije zanimljiva je ideja o takozvanom revolving fondu za finansiranje opštinskih projekata”, navodi se u Analizi.

Šta se preporučuje: U Analizi se preporučuje da Ministarstvo finansija treba da nastavi dijalog sa Zajednicom opština i pronađe odgovarajuća rješenja u sistemu finansiranja, naročito u vezi izgubljenih prihoda opština po osnovu naknade za korištenje građevinskog zemljišta i drugih izgubljenih prihoda u vezi efikasnog korištenja sredstava pretpristupnih fondova Evropske unije.

“Potrebno je donijeti novi zakon o komunalnim djelatnostima u cilju unapređenja usluga građanima i obezbjeđenja adekvatnih prihoda za vršenje poslova zajedničke komunalne potrošnje, te donijeti Zakon o legalizaciji neformalnih objekata. Jedinicama lokalne samouprave kojima se utvrdi veći obim nadležnosti treba obezbijediti adekvatne izvore prihoda za vršenje novih poslova kroz uvođenje novog, odnosno povećanjem učešća u postojećem prihodu poreza na dohodak fizičkih lica, eko naknada i sl”, navodi se u preporukama.

Kao posebno interesantno, u Analizi se predlaže mogućnost izmjene zakonske odredbe kojom se traži saglasnost Ministarstva finansija na sporazum, kojim se obavljanje unutrašnje revizije opštine sa manje od 10.000 stanovnika, povjerava većoj opštini. To praktično znači da bi veće opštine kontrolisale poslovanje manjih opština.

Crna Gora prkosi trendu smanjenja broja opština: Za razliku od Crne Gore, gdje je zabilježeno povećanje broja opština, u zemljama EU imamo drugačije trendove.

“U poslednje vrijeme u brojnim državama može se primijetiti trend smanjivanja broja opština i, preko toga, jačanja njihovog kapaciteta. Tako je na primjer Danska, reformom koja je trajala nekoliko godina, a koja se završila 2007. godine, smanjila broj opština sa 271 na 98, pri čemu sada prosječna opština ima oko 56.000 stanovnika. Jedna od austrijskih saveznih zemalja, Štajerska, je u procesu smanjenja broja opština sa 542 na 285, tako da će se udvostručiti prosječan broj stanovnika po opštini. Do radikalnog smanjenja broja opština došlo je i u Grčkoj gdje je, u dvije faze reforme 1997. i 2010. godine, broj opština redukovan sa 5.775 na 325. Primjeri povećanja broja opština u poslednje vrijeme su relativno rijetki (Češka), tako da se može govoriti o generalnom trendu smanjivanja broja opština u raznim državama”, navodi se u Analizi.

Zbog toga MUP predlaže da se zadrži koncept relativno velikih opština sa “snažnijim razvojnim potencijalom i dovoljnim kapacitetom za obavljanje svih funkcija lokalne samouprave”.

“Potrebno je da se zakonom o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore jasnije i preciznije utvrditi uslove i kriterijume za formiranje novih opština i na taj način izbjeći usitnjavanje opština ili arbitrarnost u pogledu osnivanja novih opština. Djelovanjem mjesnih zajednica i obezbjeđenjem dovoljnih nadleţnosti i finansijskih sredstava za njihovo funkcionisanje amortizovati rizik od ,,centralizma“ unutar velikih opština”, konstatuje se u dokumentu.

Predlaže se zadržavanje posebno pravnog uređenja položaja Glavnog grada i Prijestonice Cetinje, uz dodjeljivanje određenih adekvatnih poslova i ovlašćenja, kako bi se omogućio njihov specifični razvoj u ekonomskom i društvenom smislu, a traži se da se i razmotri mogućnost smanjenja osnovnog broja odbornika sa 30 na 20.

Opštine zapošljavaju čak 12.000 radnika: Opštine, trenutno, na ime kreditnih zaduženja duguju oko 164 miliona eura, a uz to imaju više od 100 miliona eura poreskog duga koji je reprogramiran. Glavni razlog poreskog duga je neopravdano visok broj zaposlenih.  Lokalne samouprave i lokalna preduzeća čiji su osnivači opštine, zapošljavale su  početkom ove godine čak 11.778 radnika, što je za 448 više nego u istom periodu prošle godine. Zbog toga je Vlada tražila od opština još krajem decembra hitnu optimizaciju broja radnika.

Najviše zaposlenih ima opština Podgorica 2.698, Nikšić 1099, Budva 1095, Pljevlja 833, Bar 822, Berane 609, a Andrijevica 103. Istovremeno, za posmatrani period opština Ulcinj je zaposlila 175 radnika, a Berane čak 118.

Na opštinama je da svaka pojedinačno odrede optimalan broj radnika, ali je jasno da u lokalnim samoupravama, shodno evropskim standardima, ne treba da radi više od 10.000 radnika odnosno da je višak skoro 1.800 radnika.

Ostaje da se vidi kako će ove preporuke uticati na poboljšanje rada lokalnih samouprava.

Izvor: Portal Analitika