Uvođenje poreza na rekordnu visoku štednju, koja je prema podacima Centralne banke Crne Gore (CBCG) u julu prvi put premašila tri milijarde eura, može biti svrsishodno ako to bude urađeno sa mjerom, smatraju ekonomski analitičari. Oni su u izjavama za naš portal naglasili da bi preveliki porez na štednju mogao izazvati kontraefekat u vidu povlačenja depozita iz banaka u “slamarice”.
Izvještaj guvernera CBCG pokazuje da su u julu depoziti građana i privrednika kod 15 crnogorskih komercijalnih banaka iznosili 3,025 milijarde eura i da su bili četiri odsto veći u odnosu na jun, a 10,3 odsto veći u odnosu na isti mjesec prošle godine. Odobreni krediti su na kraju jula 2017. iznosili 2,633 milijarde eura i ostvarili su rast od 1,3 odsto u odnosu na prethodni mjesec, dok su u odnosu na jul prethodne godine bili viši za 7,4 odsto. Depoziti su, dakle, za 370 miliona eura bili veći od odobrenih kredita.
U julu prošle godine, prema zvaničnim podacima CBCG, depoziti su iznosili 2,742 milijarde eura i bili su 4,4 odsto veći na mjesečnom i 10,7 odsto na godišnjem nivou. Istovremeno, ukupno odobreni krediti banaka su na kraju jula 2016. godine iznosili 2,452.4 miliona eura i bili su 3,1 odsto veći u odnosu na prethodni mjesec i 1,8 odsto u odnosu na jul 2015.
Evidentno je da rast depozita ne prati adekvatan rast kreditne aktivnosti. Suočena sa istovjetnom situacijom, susjedna Hrvatska je 2015. godine izmjenama poreza na dohodak uvela porez na ušteđevinu i to oporezujući stopom od 12 odsto kamatu, ali ne i glavnicu deponenta.
Za banke idealno ako su krediti 10 odsto veći od depozita
Ekonomski analitičar Predrag Drecun ističe u izjavi za Portal Analitika da su za rast depozita u julu “jednako krivi” građani i privreda, te da je to vjerovatno posljedica dobre turističke sezone.
– Depoziti građana i privrede su već neko vrijeme podjednaki, što znači da privreda i građani, okvirno, trenutno imaju po 1,5 milijardu eura ušteđevine u bankama. Što se tiče rasta depozita u odnosu na odobrene kredite, banke će biti u problemu jer će morati da plaćaju pasivnu kamatu, neće moći da sačuvaju aktivu i da budu profitabilne. Za banku je dobro ako su odobreni krediti 10 odsto veći od depozita, a ako su depoziti veći od odobrenih kredita kod većih, sistemskih banaka, onda je to loše – ocijenio je Drecun.
Progresivni rast depozita u bankama omogućava i komparaciju sa nacionalnim BDP-om, koji je lani iznosio 4,173 milijarde eura. Drecun objašnjava da za malu državu nije neobično da ušteđevina u bankama čak i pređe iznos BDP-a.
– Na Malti, Kipru, a naročito u Luksemburgu, depoziti privrede i građana su višestruko veći od nacionalnog BDP-a – naglasio je Drecun.
Oprezno sa porezom
On smatra da uvođenje poreza na štednju po hrvatskom modelu u ovom momentu ne bi bio dobar potez.
– To svakako treba analizirati, a ako bi Vlada i Centralna banka odlučile da ga ipak uvedu, onda stopa poreza i poreski obuhvat treba da budu što je moguće manji, jer postoji opasnost da deponenti, kako građani tako i privrednici, povuku novac iz banaka i drže ga u kućnim sefovima, odnosno slamaricama. Ne zanemarujući efekat povećanja budžetskih prihoda, moglo bi se desiti da se nametanjem novog poreza izazove veća šteta nego korist – upozorio je naš sagovornik.
Logika sigurnog koraka
Ističući da bez štednje nema kreditne aktivnosti, ekonomski analitičar Siniša Lekić kaže za Portal Analitika da podatak o tri milijarde eura depozita može da ohrabri sve potencijalne privredne subjekte koji vape za novim investicijama,
– Očito da je problem u tome što su domaći investitori pasivni i idu logikom “sigurnog koraka”, bez rizika. Ova konstatacija potvrđuje da naša privreda nema atraktivnih projekata, bar ne za naše štediše u bankama, i stoga manja kamata daje efekte koje njih zadovoljava. Banke, istovremeno, nemaju problem sa plasmanom novca jer tu je Vlada Crne Gore koja konstantno uzima kratkoročne kredite, blagajničke zapise i uz pristojnu kamatu svi su zadovoljni. Ipak, to nije perspektiva nijedne ekonomije. Potrebno je nešto hitno mijenjati. Ideja da se oporezuje štednja jedna je od opcija, ali sigurno je bolja pružanje drugih povoljnosti kako bi se taj novac pokrenuo i ostvario bolje benefite za državu. Ukoliko bi se otvorila nova radna mjesta, ostvario veći privredni rast i rast BDP -a i uvećali poreski prihodi, tek tada bi se ostvari željeni efekat – uvjeren je Lekić.
Istjerati kapital na tržište
On je podsjetio da se u proteklom periodu uglavnom ulagalo u stanogradnju i nove turističke kapacitete.
– I pored dobrih turističkih sezona izgleda da turistički radnici ostvareni profit ne ulažu u proširenja kapaciteta, već se zadovoljavaju postojećim stanjem, strahujući da naredne sezone neće biti uspješne. Višak završava u bankama na štednji, što se u ekonomskoj teoriji zove “sigurno utočište” (safe haven). Upravo oporezivanje štednje, ali i druge mjere Vlade, treba da istjeraju taj kapital na tržište u privredne aktivnosti. Tek tada možemo očekivati bolje punjenje budžeta i rast svih drugih ekonomskih parametara. Ne zaboravimo da je naša kreditna zaduženost prevelika, da u narednom periodu stanje može samo biti još lošije i zato je pred Vladom zadatak da preduzme nove mjere – naglasio je Lekić.
Izvor: Portal Analitika
