Ruska ekonomija trebala je da implodira i propadne nakon što su joj Zapad udario sankcije zbog invazije na Ukrajinu. Ali nije.

Trajna ekonomska otpornost Rusije uznemirila je zapadne države, ali njihova reakcija nije usmjerena samo prema ruskom predsjedniku Putinu.

Takođe je usmjerena na ženu koja stoji iza njega – Elviru Nabiullinu, guvernerku centralne banke zemlje, koja igra glavnu ulogu u održavanju ruske ratne ekonomije.

“Nabiullina je bila vrlo učinkovita u stabilizaciji ruske ekonomije, uprkos ogromnom ekonomskom pritisku sankcija”, rekao je za Business Insider Daniel McDowell, profesor na Univerzitetu Syracuse za međunarodnu političku ekonomiju.

Konkretno, on pripisuje zasluge njenoj kontroli kapitala i monetarne politike za stabilizaciju rublje i njenom potezu da odvrati Rusiju od upotrebe zapadnih valuta u međunarodnoj trgovini.

“Dok je životni standard u Rusiji pao pod sankcijama, uslovi bi vjerovatno bili puno gori da nije bilo njenih mudrih odluka”, dodao je McDowell. “Mislim da je pošteno reći da ona piše priručnik o tome kako odgovoriti na spoljni pritisak sankcija.”

Iako mnogi, poput McDowella, pripisuju Nabiullini zasluge za njenu ulogu u spašavanju ruske ekonomije, njenu ulogu u podršci Putinovu režimu mnogi zapadni finansijski zvaničnici, ekonomisti i analitičari smatraju izdajom. Nabiullina i ruska centralna banka nisu odgovorili na zahtjeve BI-a za komentar.

Nabiullina je prije rata pila i večerala s evropskom elitom

Prije samo nekoliko godina Nabiullinu su smatrali liberalkom, čak i među insajderima iz Kremlja. Čini se da elita u Briselu Nabiullinu gleda kao svoju. Godine 2018. Christine Lagarde, tadašnja direktorica Međunarodnog monetarnog fonda, pohvalila je Nabiullinu, koleginicu ljubiteljku opere, kao kreatora politike koji “može natjerati centralno bankarstvo da ‘pjeva'”.

Danas je 60-godišnja Nabiullina izopštenik u zapadnom svijetu kao i Putin. Sankcije su joj uvele i SAD i Velika Britanija.

Mnogi ekonomisti i analitičari koji su se nekad družili s njom okreću leđa ženi koja održava rusku ekonomiju na životu čime pomažu Putinu da osigura svoj peti mandat na čelnom mjestu u zemlji.

“Ona je vrlo pametna, kao i ljudi oko nje”, rekao je Richard Portes, profesor ekonomije na London Business School, za BI.

Međutim, Portes, koji je zajedno s Nabiullinom sjedio na panelima na međunarodnim konferencijama, bio je “jako razočaran” Nabiullinom jer podržava Putinov režim.

“Ona mi se lično svidjela”, dodao je Portes – i očito nije jedini.

Kao što je Anders Åslund, švedski ekonomista koji se specijalizirao za rusku ekonomiju, napisao u Moscow Timesu u martu 2022., “Nikad je nisam čuo da je povisila glas. Teško je ne voljeti je.”

“Liberali su se bojali da će biti previše meka”, dodao je tada Åslund, misleći na njeno imenovanje za vodeću rusku centralnu banku.

Ovo je samo jedan od pokazatelja njezina malo vjerovatnog uspona do vrha ruske vlade.

Ćerka manjina

Rodom iz industrijskog grada Ufe u centralnoj Rusiji, Nabiullina je rođena u porodici etničkih Tatara — manjinske grupe u Rusiji. Otac joj je bio vozač, a majka radnica u fabrici.

Odrastajući 1970-ih, učila je francuski, uživala u klasičnoj muzici i čitala klasike poput Lava Tolstoja, Fjodora Dostojevskog i Franza Kafke, rekao je njen suprug Yaroslav Kuzminov 2013.

Nabiullina je upoznala Kuzminova – osnivača Visoke škole ekonomije, prestižne institucije, 1980-ih kada je predavao na Moskovskom državnom univerzitetu, gdje je ona studirala ekonomiju. Imaju jednog odraslog sina.

Od sporednog lika do Putinovog pomoćnika

Na Moskovskom državnom univerzitetu Nabiullina se susrela sa zapadnim ekonomskim konceptima, koji će joj se pokazati korisnim u promjenjivoj postsovjetskoj ekonomiji.

Godine 1991. radila je kao ekonomista u Odboru naučnog i industrijskog sindikata SSSR-a, stoji u njenoj službenoj biografiji. Godine 1994. pridružila se odjelu za reforme ruskog ministarstva ekonomije.

Napustila je javnu službu 1998. i ponovno se pridružila vladi 2000. kao prva zamjenica Hermana Grefa — sadašnjeg izvršnog direktora ruskog bankarskog diva Sberbank, koji je također poznat kao liberal — koji je tada bio ruski ministar ekonomije. Godine 2003. napustila je položaj radi think tanka, ali ju je Putin pozvao da zamijeni Grefa na mjestu ministra gospodarstva 2007. — što ju je iznenadilo, izvijestio je Bloomberg 2013. pozivajući se na njezine kolege.

Poziv je označio prekretnicu u njezinoj karijeri

Njezin prelazak na vodeću ulogu učvrstio se 2013. kada ju je Putin postavio na čelo centralne banke.

“Želim vam zahvaliti na povjerenju koje ste mi ukazali ovom nominacijom, shvaćajući koliko je to odgovoran, težak i profesionalan posao”, rekla je Nabiullina o nominaciji.

Kao i mnogi šefovi centralnih banaka širom svijeta, Nabiullina je poznatija u finansijskim krugovima nego u široj javnosti. Takođe se čini da se drži podalje od svjetla pozornice osim ako ne govori o svom poslu.

Međunarodna zvijezda centralnog bankarstva

Putinovo imenovanje Nabiulline na mjesto glavne centralne bankarke bankarice 2013. dovelo ju je do međunarodne zvijezde. U to je vrijeme bila prva žena na čelu centralne banke Grupe osam, odnosno G8.

Nabiullina je dokazala svoju vrijednost Putinu nakon godinu dana rada 2014., kada je Moskva anektirala Krim, a Nabiullina izolirala rusku ekonomiju od zapadnih sankcija.

Uprkos razlikama oko aneksije — koja je podstakla SAD i druge sile da izbace Rusiju iz G8 , koji je sada postao G7 — Nabiullina je u godinama nakon toga ipak stekla međunarodno poštovanje i priznanje među svojim profesionalnim kolegama za integraciju ruske privrede u globalno sistema i modernizaciju centralne banke zemlje.

Godine 2015., Euromoney, finansijska trgovačka publikacija, proglasila je Nabiullinu guvernerkom godine za centralne banke. The Banker ju je 2017. proglasio centralnom bankarkom godine u Evropi. Godine 2018. MMF ju je pozvao da održi njegovo prestižno predavanje Michel Camdessus.

Opisana je kao učinkovita, pragmatična profesionalka i neideološka.

Kritičari , međutim, tvrde da je ona samo još jedan Putinov prijatelj. Ima i onih – poput Åslunda, švedske ekonomistkinje – koji kažu da njeni rezultati kao centralne bankarke nisu tako dobri.

“Njena je reputacija kompetentnosti vrlo visoka”, rekao je Portes. “Njen ugled u odbrani slobodnog društva je vrlo nizak. Njezin ugled u nesuprotstavljanju neprincipijelnom, glupom, katastrofalnom ratu je vrlo nizak.”

Putinov vrhunski tehnokrat. Nakon što je Rusija pokrenula rat u Ukrajini, Nabiullina je bila dovoljno uznemirena da je htjela dati otkaz, izvijestio je Bloomberg 23. marta 2022., citirajući četiri neimenovane osobe koje su upoznate s raspravama.

Putin je odbio njenu ostavku i Nabiullina je ostala na novom petogodišnjem mandatu. Čini se da je dosad u tome vrlo učinkovita.

Ruski BDP porastao je 3,6 posto u 2023. Međunarodni monetarni fond očekuje da će njena ekonimja ove godine porasti 2,6 posto. Nezaposlenost je rekordno niska, a plate su u velikom porastu.

Naravno, nije sve u redu u ruskom ekonomijom. Ratni troškovi – kao što su vojni izdaci i vladine subvencije – podstakli su veći dio rasta Rusije u posljednje dvije godine. Zemlja takođe ima manjak radne snage zbog vojnog roka i odliva žmozgova.

Ali Nabiullina je do sada takođe uspjela povući razne poluge, poput onih za kamatne stope i kontrolu valute, u korist ekonomije.

Za mnoge, ona je sada učenica u Putinovom ratu koja koristi tvrdokornu taktiku kako bi održala ekonomiju u pokretu.

“Biti u Putinovom timu znači da dijelite njegove vrijednosti, dijelite njegova načela i veoma  ste mu lojalni”, rekao je Sergej Aleksašenko, bivši vodeći ruski bankar, za Financial Times u decembru 2022.

Jasno je da Putin vjeruje Nabiullini.

Vladini zvaničnici sukobljavali su se s njom oko njene politike, ali ruski čelnik ostao je uz nju i javno ju je podržavao čak i prije početka rata.

Pomaže to što Nabiullina nema političkih ambicija, stoga ne predstavlja direktnu prijetnju Putinovoj vladavini i tvrdokorna je u održavanju niske inflacije, rekao je Alexei Makarkin, analitičar moskovskog think tanka Center for Political Technologies, za The Wall Street Journal u apriku 2022.

Nabiullina i rat u Ukrajini

Što se tiče Nabiulline, tehnokratkinje koja radi na najvišim ešalonima jednog od najneprozirnijih režima na svijetu, teško je znati što ona misli o svojoj ulozi u podršci Putinova režima.

Poznata je po tome da svojim broševima i odjećom prenosi svoje misli, pa su neki analitičari njenog “pogrebno crna” pravila odijevanja nekoliko dana nakon rata smatrali znakom tuge i ličnog otpora sukobu.

Povremeno je bila iskrenija od većine ruskih zvaničnika o stanju ekonomije zemlje pogođenog sankcijama. U aprilu 2022. Nabiullina je rekla da ruske rezerve ne mogu trajati vječno. U decembruje izdala upozorenje da je ruska ekonomija u opasnosti “od pregrijavanja”.

U video snimku koji je procurio nekoliko dana nakon što je Rusija izvršila invaziju na Ukrajinu, Nabiullina je pozvala svoje osoblje centralne banke da ostave politiku po strani i fokusiraju se na spašavanje ekonomije pogođene sankcijama.

“Znam da nije lako, ali zbilja, nemojmo ulaziti u političke rasprave na poslu, kod kuće, na društvenim mrežama”, kazala je u videu. “Oni samo troše snagu koja nam je potrebna za obavljanje posla.”

Uprkos ratu koji je u toku, čini se da ekonomija u čijoj je projektiranju pomogla sada ima neki privid normalnosti za obične Ruse.

Izvor: Klix.ba