Ovaj tekst vrijedi početi sa ovom inspirativnom rečenicom iz ekspozea „..Crnu Goru pozicionirati kao jednu od najatraktivnijih zemalja za investicije u svijetu”. i dodati da ne postoji mogućnost da budemo najatraktivnija zemlja bez poreske reforme koja je senzacionalna i najatraktivnija jer mi nijesmo SAD,Kina,Indija,Njemačka,Francuska i prosto nemamo infrastrukturu i veliko tržište koje garantuje povrat investicija. Zato je neophodno garantovati stabilnu poresku politiku koja jasno nedvosmisleno omogućava investitorima ambijent koji je povoljniji od drugih zemalja. Konkretno to može biti inovativni poreski model “TAX RELAX” koji je rezultat ozbiljnog stručnog istraživanja i koji se pokazao kao efikasniji i bolji od trenutnog sistema PDVa. TAX RELAX sistem podrazumijeva ukidanje PDV-a i uvođenje fiksnog poreza na promet od 3% koji bi se direktno obustavljao prilikom platnog prometa i uplaćivao na račun države čime bi se suzbila siva ekonomija,evazija poreza,a država postala potpuno likvidna. Istraživanje je pokazalo da bi se ovim sistemom uticalo na smanjenje cijena što bi direktno uticalo na inflaciju i standard građana, a umjesto 21% PDVa građani i kompanije bi plaćali samo 3% poreza što se poklapa sa rečenicom iz ekspozea „zaštiti standard građana kroz instrumente poreske politike”. Podloga ovom predlogu je konkretan rezultat istraživanja dobijen na bazi javnih podataka relevantnih institucija koji jasno pokazuje da bi Crna Gora bila bogatija za preko 50 miliona eura tačnije 52,335,937.00 eur da je Tax Realax sistem uveden 2019 godine,a da je sistem uveden 2021 godine Crna Gora bi u odnosu na naplaćeni PDV ostvarila plus od preko 30 miliona eura tačnije 37,419,872.00 eura. Ova vizija je moguća i realna samo ako postoje hrabri,stručni i odlučni ljudi koji će iskoristiti inovativne šanse i napraviti istorijski uspjeh. Svjetska ekonomija se mijenja, sigurno je da PDV sistem neće ostati iz 1954. godine jer negativno utiče na građane, državu i privredu. Svi poznavaoci PDV sistema znaju da je to sistem koji je glomazan neodrživ, a sa sobom nosi kompleksnost u primjeni,tumačenju,podložan je čestim izmjenama ali i manipulacijama. Digitalizacija,jaka ekonomska diplomatija i inovativnost su stubovi ove ideje. Uloga digitalizacije bi bila da se ovaj sistem za koji ne treba puno vremena sprovede,a uloga ekonomske diplomatije bi bila da ga efikasno ispromoviše. Danom uvođenja Tax Relax sistema uz dobru primjenu, cijene u Crnoj Gori bi bile niže uprkos infaliciji. Uz ovu reformu trebalo bi napraviti zatvoren krug izmedju investicija i turizma gdje bi se spojile te grane na način što bi se od Crne Gore napravila poslovno turistička destinacija gdje bi porodice uspješnih i stručnih ljudi dolazile čime bi se ostvarivali prihodi, a to uticalo na strategiju cjelogodišnje turističke sezone. Ovom bi doprinijelo uvođenje E-rezidentstva gdje bi strancima bilo olakšano da online dobiju radnu dozvolu i da potencijalno postanu poreski rezidenti Crne Gore uz određene uslove. Ono što bi bilo neophodno da bi privukli strance i investitiore je da se ukine obaveza plaćanja penzijskog i invalidskog osiguranja koje u principu oni nikada nisu i neće koristiti kao i da se za njih ukine plaćanje zdravstvenog osiguranja,a da liječenje za njih bude naplaćivano direktno ukoliko ga dobijaju u Crnoj Gori. Umjesto toga bilo bi neophodno uvesti jednostavan sistem oporezivanja njihovog dohotka. To bi doprinijelo da se mnogi konsultanti, frilenseri i stručnjaci opredijele za Crnu Goru kao njihovu poslovnu destinaciju,što bi predstavljalo velike iznose dodatnog poreza koje bi Crna Gora ostvarivala. Ovakav sistem će sigurno proširiti poresku bazu gdje je potencijalno tržište cijeli svijet,a komparativna prednost bolja od Svjacarske I Singapura. Posmatrajući okruženje ali i region kao i neke zemlje EU koje su zadržale niske stope poreza na dobit Crna Gora ne smije izgubiti tu komparativnu prednost I bilo pametno da vrati ranije “tradicionalne”poreske stope na dobit od 9% kao i na dohodak 9%.Stabilnom poreskom politikom i omogućavanjem strancima da budu investitori u Crnoj Gori izbjegli bismo klasično zaduživanje i privukli bi veliki investicioni ciklus što je navedeno u ekspozeu. Uvođenjem predloženih rješenja I naplatom poreza mogli bi da realizujemo infrastruktirne projekte, a umjesto poreza koji nisu stimulativni prema strancima mogli bi da uvedemo stimulativne poreze koji bi direktno bili korišteni za izgradnju infrastrukture. Država bi diplomatskim kanalima ali i efikasnim digitalnim servisima trebala „uliti“ sigurnost investitorima jasno se deklarišući kao destinacija koja podržava dolazak stranih zdravih investicija.U eri globalnog povezivanja i promjena, dužnost svakog građanina Crne Gore je da prepozna snagu zajedničkog doprinosa i uvažavanja, kako bismo izgradili budućnost koju zaslužujemo. Samo udruženim snagama, uz međusobno poštovanje i razumijevanje, možemo transformisati našu naciju u blistavi dragulj Evrope.
10 Konkretnih ideja za realizaciju vizije
- Uvođenje TAX RELAX sistema
Umjesto 21% PDVa uvesti Tax Relax sistem odnosno 3% Poreza na promet
- E-rezidentsvo: Uvesti E-rezidentsvo sa plaćanjem poreza na dohodak, bez dodatnih nameta
- Ekonomsko-turistička diplomatija: Fokusirati se na privlačenje investitora i promociju crnogorskih infrastrukturnih potencijala.
- Atraktivna poreska stopa 9%: Vratiti tradicionalnu stopu poreza na dobit i dohodak od 9% time širiti poresku bazu
- Digitalizacija – “Naši podaci, Vaš servis”: Pružiti API pristup i podržavati inovativna rješenja, izbjegavati kupovinu zastarelih informacionih sistema.
- Održiva inovacija: Finansirati ideje usklađene sa potrebama države koje će definitivno biti realizovane
- Fokus na manje razvijene regije: Ponuditi gotove projekte investitorima sa olakšicama za manje razvijene regije.
- Državna digitalna valuta – MonteSolarCoin (MSC): Uvesti MSC kao nacionalnu kriptovalutu baziranu na solarnoj energiji.
- Crna Gora kao online biznis destinacija: Omogućiti online registraciju preduzeća za strane preduzetnike i firme.
- Socijalno preduzetništvo: Primjenjivati socijalno preduzetništvo kao održiv pristup rešavanju socijalnih problema umesto kratkoročnih pomoć
Dražen Raičković, Magistar ekonomije
Izvršni direktor, Finance Plus – Podgorica
Doktorand u oblasti ekonomije-inovativni poreski sistemi budućnosti
