Kooperativni poslovni model prožima švajcarsku ekonomiju i u korijenu je politike ove države. Skoro svi Švajcarci kupuju namirnice u zadružnim trgovinama i mnogi od njih imaju račun u zadružnoj banci.
Najveći proizvođač stočne hrane, najveća kompanija za dijeljenje automobila (car-sharing), pa i djelovi javnih medija su organizovani kao zadruge. Samo zadružne kompanije u Novom Zelandu stvaraju više radnih mjesta na 100 stanovnika nego u Švајcarskoj.
Migros je organizovan kao zadružna kompanija. Ima skoro 100.000 radnika koji prave od pudera za bebe do pekarskih proizvoda, a koji se prodaju u supermarketima. No, šta je to što zadružne kompanije razlikuje od drugih kompanija?
U zadrugama je glas svakog člana jednak. Kao i u politici, primjenjuje se princip “jedan čovjek, jedan glas”. Zadrugarstvo podrazumijeva udruživanje onih koji imaju zajedničke ciljeve. Profit koje ostvaruju zadružne kompanije se ravnomjerno raspoređuje među njihovim članovima i investira se.
Pojedine zadružne inicijative, kao što je francuska poljoprivredna zadruga Longo Mai koja je formirana 70-ih godina prošlog veka, prožimaju sva područja života.
Menadžeri i ostali zaposleni švajcarskog lanca supermarketa Coop su praktično komšije i zadrugarstvo prožima sve aspekte njihovog života. Takav način života im se isplatio. Stambenim zadrugama se garantuju niske stanarine, zbog čega je stanovanje i dalje svrha mnogih zadruga. Cjenovno pristupačno stanovanje u poželjnim djelovima urbanih područja, posebno u Cirihu, posljedica je zadrugarstva.
Korijen Švajcarske
List Aargauer Zeitung je zadrugarstvo opisao kao “iskonskom supom” švajcarske ekonomije. Osim toga, zadrugarstvo je korijen i političkog života ove zemlje. Prve zadruge bile su preteča današnje Švajcarske.
Švajcarskim pašnjacima i šumskim zemljištima se prije 700 godina upravljalo kroz zadružna društva i korporacije. Zadruge su bile začetak političke zajednice, tj. iz zadruga razvila su se sela i opštine. Odgovornosti zadruga su se vremenom povećavale od vodosnabdijevanja do brige o siromašnima. Prema riječima istoričara Hansa Stadlera, ljudi u zadrugama su živjeli direktnu demokratiju u njenom najčistijem obliku.
Farmeri, zanatlije i radnici su se u prvoj polovini 19. vijeka udružili u “zajednice za hljeb i voće”. Švajcarski zadružni pokret se kasnije razvijao na tragu međunarodnog zadružnog pokreta čije je porijeklo iz engleskog grada Rochdalea. Švajcarskim zakonom se zadruga kao oblik preduzeća prepoznaje od 1881.
Međunarodni zadružni pokret
Delegati iz 13 država, među kojima i oni iz Švajcarske, 1895. u Londonu su formirali Međunarodnu zadružnu alijansu (ICA). Zadrugarstvo u Švajcarskoj razvilo se u poljoprivrednom, bankarskom i građevinskom sektoru.
Svetski zadružni pokret se na samom početku 20. vijeka razvio u pacifističku i internacionalističku snagu koja je, prema istoričarki Riti Rhodens, uspjela da se tokom Prvog svjetskog rata drži podalje od zemalja koje su bile u ratu. Sjedište Međunarodne zadružne alijanse je od 1982. do 2013. bilo u Ženevi, a sada je u Belgiji. Odlukom Ujedinjenih nacija 1995. svakog 2. jula obilježava se Dan zadruga.
Spomenute švajcarske zadrugarske kompanije Coop i Migros čine trećinu švajcarskog tržišta maloprodaje hrane. Obje kompanije imaju svoju kulturu i političke ciljeve. No, prije svega je riječ o velikim kompanijama. Manji zadružni subjekti su još uvijek vođeni idealizmom. Među takvim firmama je trgovina Guter čiji se članovi zalažu za privrednu demokratizaciju, piše portal swissinfo.
Izvor: Klix/Blic
