Zaključke 12. dvodnevne Konferencije o ekonomiji Montenegro 2023, u organizaciji Privredne komore na temu „Ekonomski horizont regiona” saopštio je prof. dr Saša Popović.

On je kazao da je cilj organizovanja konferencije bio da se ekonomski problemi regiona Zapadnog Balkana sagledaju u širem vremenskom okviru i kroz razmjene ekspertskih mišljenja i poslovnih iskustava doprinese unapređenju nacionalne ekonomije i snaženju regionalne saradnje.

Naveo je da je preko 30 panelista, među kojima su bili predstavnici međunarodnih organizacija, profesori univerziteta, ugledni privrednici i drugi, iznijelo svoje stavove pred oko 300 učesnika konferencije iz više zemalja. Pored kvalitetnih panel diskusija realizovani su i poslovni susreti predstavnika biznisa iz zemlje i regiona.

Privredna komora Crne Gore je, takođe, u saradnji sa Forumom privrednih komora Jadransko-jonske regije, 10. oktobra organizovala 13. Kongres ženskog preduzetništva, koji je okupio istaknute regionalne stručnjake i žene iz biznisa.

Osnovni zaključci i preporuka koji mogu biti dobar putokaz za biznis zajednicu, kreatore politika i društvo u cjelini:

• Globalna i regionalna politička nestabilnost značajno ugrožavaju poslovne perspektive Zapadnog Balkana. Poslovna zajednica regiona izražava zabrinutost zbog posljedica te nestabilnosti na bezbjednost, psihološki i ekonomski integritet građana ovog regiona.
• Pored ispunjavanja pristupnih kriterijuma od strane zemalja kandidata, harmonizacija interesa članica EU je preduslov uspješnog procesa pridruživanja regiona Zapadnog Balkana Evropskoj uniji.
• Javno-privatni dijalog je izgubio na intenzitetu i kvalitetu nakon pandemije COVID19. Neophodan je veći nivo koordinacije u artikulaciji zahtjeva biznis zajednice.
• Evidentan je nizak nivo finansijske pismenosti građana u regionu Zapadnog Balkana, koji postaje vidljiviji s promjenama razvojnih paradigmi. Preporuka finansijskim i drugim institucijama je da se finansijska i uopšte biznis edukacija poboljša.
• Problem ekonomskih migracija iz Zapadnog Balkana ka zemljama sa boljim radnim oportunitetima i višim nivoom životnog standarda ozbiljno ugrožava privredne potencijale ovog regiona. Značajan humani kapital koji region stvara, koristi se za stvaranje nove vrijednosti u zemljama izvan ovog regiona.
• Preduzetnici mogu sačuvati eksternu konkurentnost smanjenjem karbonskog otiska svojih proizvodnih i uslužnih aktivnosti. Za to su potrebni paketi pomoći malim i srednjim preduzećima, kojima bi se podstaklo smanjenje karbonskog otiska.
• Inflacija je ozbiljan problem koji pogađa ekonomije regiona. Potencijalni problem postoji u prelivanju inflacije sa velikih ekonomija na male, usljed visoke uvozne zavisnosti malih ekonomija.
• Turizam je dobra dodatna djelatnost, ali ne i jedini osnov rasta nacionalnih ekonomija. Industrijski sektor je zapostavljen. Potrebno je razvijati i stimulisati prerađivačku industriju, koja može biti najveći generator nove vrijednosti.
• Inovacije nisu nužno radikalne promjene, već unapređenje postojećih rješenja. Zato je neophodno stalno preispitivanje postojećih rješenja u svim aspektima ekonomske aktivnosti.
• Pristupanje EU ostaje strateški spoljnopolitički prioritet regiona Zapadni Balkan (WB6), koji pristupanjem Uniji u nju unosi 5,1% teritorije, 4% stanovnistva, ali  svega 0,8% BDP-a EU. Predlog faznog pristupanja 2030. i kreiranje EU 30+, veliki je izazov za projekat integrisane digitalne, zelene i konkurentne EU, veliki izazov za sve nas.
• Integracija je investicija. Održivost jača sa boljom pripremom za članstvo. Međutim, očekivanja da Crna Gora može pojedinačno ući u EU su se istopila i regionalni pristup ponovo dobija na aktuelnosti.