Državni dug Crne Gore iznosi nešto više od četiri milijarde eura, a od tog duga skoro četvrtina otpada na zajmove dobijene preko Kine. Na osnovu podataka Ministarstva finansija i analize “Izloženost Crne Gore uticaju Kine“, koju je pripremio Centar za demokratsku tranziciju (CDT), može se zaključiti da ukupan dug Crne Gore prema Kini iznosi oko 830 miliona eura. To se odnosi na zajam od 944 miliona dolara za autoput Bar-Boljare od kineske Eksim banke, kao i kreditni aranžman sa istom bankom za nabavku brodova za dvije državne kompanije Crnogorsku plovidbu i Barsku plovidbu. Dug po osnovu ova dva kreditna aranžmana iznosi milijardudolara, a kada se konvertuje u eure to je iznos od 830 miliona eura. Kredit za brodove, doduše nije uzela Vlada, ali je garantovala za njega Braskoj i Crnogorskoj plovidbi koje te kredite godinama nisuu stanju da vrate. Polovinom januara je, nakon pregovora sa Kinezima, jedva izbjegnuto plaćanje garancije u iznosu od oko 55 miliona dolara.
Istraživanje CDT-a je pokazalo da će Crna Gora biti pod značajnim opterećenjem u narednim godinama zbog velikog duga prema Kini za projekat autoputa Bar-Boljare, koji gradi kineska kompanija CRBC.
– Fiskalni i upravljački rizici koji proističu iz rastuće zavisnosti od Kine mogli bi ugroziti geostratešku orijentaciju Crne Gore i njen demokratski razvoj, to je glavni zaključak analize “Izloženost Crne Gore uticaju Kine”.
Radi se o izvještaju koji se bavi analizom kineskog uticaja u Crnoj Gori sa ekonomskog stanovišta, sa fokusom na problem korozivnog kapitala, termina kojim se označava finansiranje koje je nedovoljno transparentno, odgovorno i tržišno orijentisano.
– Prvi veći poslovni aranžman između Kine i Crne Gore bila je direktno ugovorena nabavka brodova za dvije državne kompanije, Crnogorsku plovidbu i Barsku plovidbu. Tokom 2010. i 2013. godine, Vlada Crne Gore je kineskim pomorskim kompanijama izdala državne garancije u vrijednosti od 93,7 miliona dolara za nabavku četiri broda, što je činilo otprilike dva procenta BDP-a. Kreditni aranžmani realizovani su u saradnji sa kineskom kompanijom Poly Techologies koja je sagradila brodove, dok je kredit obezbijedila kineska državna Eksim banka. Ugovorom je definisano da će u slučaju spora o isplati garancija arbitraža biti organizovana u Pekingu. Prema pisanju medija, crnogorska vlada nije sprovela adekvatnu ekonomsku analizu isplativosti ovog projekta. Kritičari vlasti upozoravali su da će značajan dio državnih garancija na kraju morati da plate građani Crne Gore, i to u vrijeme najgore finansijske krize u zemlji. Drugi veliki ugovor između Kine i Crne Gore sklopljen je u februaru 2014. godine za izgradnju najvećeg infrastrukturnog projekta u Crnoj Gori projekta izgradnje autoputa Bar-Boljare. Dionica dužine 41 kilometar koju gradi China Road and Bridge Corporation (CRBC) je dio rute od 170 kilometara koja će se protezati od jadranske luke Bar do granice Crne Gore sa Srbijom, navodi se u analizi.
Osim infrastrukturnih projekata, kineske kompanije polako ulaze i u energetski sektor Crne Gore. Crnogorska energetska kompanija Elektroprivreda Crne Gore (EPCG) dodijelila je 2019. godine projekat ekološke rekonstrukcije Termoelektrane Pljevlja konzorcijumu kineskih kompanija, i to kompanijama Dongfang Electric International, Bemaks, BB solar (čiji je suvlasnik Blažo Đukanović, sin crnogorskog predsjednika Mila Đukanovića) i Permonte.
– Projekat vrijedan 54,4 miliona eura uključuje ugradnju postrojenja za odsumporavanje i denitrifikaciju, unapređenje rada elektrofilterskog postrojenja, izgradnju sistema za prečišćavanje otpadnih voda i rekonstrukciju unutrašnjeg sistema transporta pepela i šljake, navodi se u analizi.
Značajan dio investicija potiče sa ofšor destinacija
Od obnove nezavisnosti 2006. godine, priliv stranih direktnih investicija (SDI) je bio važan pokretač ekonomskog razvoja Crne Gore. Najznačajnije investicije stigle su iz Italije, Rusije, Srbije, Kipra, a odnedavno i iz Ujedinjenih Arapskih Emirata, Azerbejuana, Kine i Sjedinjenih Američkih Država. Azerbejdžan je prvi po ulaganjima u Crnu Goru, a zatim slijede Kina i Rusija.
Značajan dio investicija potiče iz ofšor finansijskih centara navodi se u analizi CDT-a. Prema radnoj definiciji MMF-a, ofšor centar je država ili jurisdikcija koja pruža finansijske usluge u mjeri koja je nesrazmjerna veličini i finansiranju svoje domaće privrede.
Preporuka koja se daje u izvještaju glasi da Crna Gora treba da uspostavi efikasan mehanizam za provjeru investicija.
– Mehanizam kontrole investicija mora biti jasno usklađen sa strateškom orijentacijom zemlje ka članstvu u EU i NATO. U isto vrijeme, potrebno je s oprezom razmotriti mogućnst da bi korozivni kapital i prljavi novac, takođe, mogli ući u Crnu Goru preko ofšor jurisdikcija. Ne smije se dozvoliti korišćenje ovakvih rupa u zakonu pri ugovaranju kapitalnih projekata od javnog značaja, piše u analizi.
Izvor: Dan
