Covid-19 je tema kojom bukvalno počinje svaka priča ovih dana i mjeseci. Pored turizma koji je žestoko uzdrman, a na kom počiva najveći dio crnogorskog BDP-a, ono što je već uočljivo je zastoj u prometu nekretninama, još jednim izvorom kapitala za našu malu privredu. Zatvorene granice, obustavljena putovanja, ali i velika tražnja za likvidnošću, uticali su da najprije uspore kupovine novih nekretnina. Vrlo je vjerovanto za očekivati da će u kratkom roku smanjena tražnja uticati i na odlaganje ulaganja u izgradnju novih projekata.

DRASTIČAN PAD BROJA PRIJAVLJENIH PROJEKATA ZA IZGRADNJU

Međutim, trend pada u stanogradnji nije novost već je u našoj zemlji primjetan bio i tokom prethodne godine. Ne toliko u formi prihoda i zarade građevinskih kompanija, koliko u broju izdatih građevinskih dozvola i broju predviđenih stambenih jedinica za izgradnju. Zvanični podaci Uprave za statistiku nam govore da je tokom 2019. godine izdato 33 odsto manje građevinskih dozvola nego li godinu ranije ili čak 81 odsto niže u odnosu na rekordnu 2017. godinu.

U tabeli ispod vidimo da broj izdatih građevinskih dozvola fizičkim licima drastično opada posljednjih godina, što govori da se sve manje pojedinaca odlučuje graditi kuće, pa je tako tokom čitave 2019. godine prijavljeno svega 77 građevinskih radova od strane fizičkih lica u cijeloj Crnoj Gori. Situacija sa pravnim licima je slična, iako se bilježi blaži trend pada u ovom segmentu.

Broj stanova predviđenih za izgradnju je po prvi put pao ispod 2.000 tokom cijele protekle godine, dok je predviđena površina za izgradnju pala ispod 100 hiljada kvadrata u proteklih 6 godina za koje se mogu pronaći podaci na Monstatu.

CIJENE STABILNE

Međutim, ovaj pad novozapočetih projekata u domenu stanogradnje u odnosu na prethodne godine, uz nesmanjenu tražnju, je zasigurno uticao da cijene na tržištu nekretnina zadrže trend iz prethodnih godina. Prosječna cijena kvadrata u Crnoj Gori tokom 2019. iznosila je 1.113 eura i bila je niža za svega 9 eura u odnosu na godinu ranije.

Niže su predstavljeni podaci Uprave za statistiku o kretanju cijena, gdje se može vidjeti da je najskuplji kvadrat novogradnje u primorskom regionu i iznosi 1,4 hiljade eura, dok najveći godišnji rast cijena od 14 odsto bilježe nove nekretnine u središnjem regionu.

Nedavno su čitaoci na našem portalu mogli pročitati i detaljniji pregled Colliers International Crna Gora o cijenama kvadrata po gradovima i još detaljnije po pojedinim katastarskim opštinama.

GRAĐEVINCI PROFITOM ZADOVOLJNO TRLJAJU RUKE 

Boom u gradnji projekata (očigledno prijavljenih ranijih godina), građevinci su uspjeli dobro da naplate 2019. godine. Za potrebe ovog kratkog pregleda analizirali smo 10 kompanija iz građevinskog sektora koje prije svega sprovode značajne projekte u formi stanogradnje u Glavnom gradu. Ovih 10 kompanija je tokom prethodne godine ostvarilo rekordnih 286 miliona eura prihoda. Ono što je bitno napomenuti da gotovo sve ove kompanije učestvuju i na drugim brojnim infrastrukturnim projektima širom Crne Gore, tako da se cifre predstavljene u analizi ne odnose samo na aspekt stanogradnje.

Rekorder po iznosu poslovnih prihoda među posmatranim kompanijama je Bemax sa preko 105 miliona eura. Na drugo mjesto po prihodima prethodne godine probio se Novi Volvox sa rastom prihoda od 11,8 odsto i prihodovanih 45 miliona eura.

*U sektoru građevinarstva, najveći prihod (167 miliona eura) i najveću dobit (14,5 miliona eura) tokom 2019. godine ostvarila je kompanija PIZZAROTTI MONTENEGRO doo Herceg Novi, koja je angažovana kao izvođač radova na projektu PortoNovi u Kumboru, ali koju, s obzirom na jasno određen aspekt njenog djelovanja nismo uzimali u razmatranje za potrebe ove analize. Slična situacija je sa kompanijom Alucon doo Podgorica, koja takođe sprovodi radove na projektu PortoNovi (prihod u 2019 – 31 milion eura, profit – 5,1 miliona eura).

Cijevna Komerc bilježi najveći godišnji pad poslovnih prihoda, dok kompanije Zetagradnja i Eurozox bilježe zavidan rast prihoda tokom protekle godine.
Zetagradnja, kao jedan od najvećih neimara u Glavnom gradu je tokom 2018. godine prijavila drastično manje prihode, ali se taj trend već prošle godine vratio na staze rasta.
Kompanija Normal Company bilježi zavidan rast prihoda, kao i Mojkovački Trudbenik, a obje kompanije gro svojih aktivnosti sprovode oko podgoričkog brda Ljubović.

Kada je u pitanju profit posmatranih kompanija, čelnu poziciju drži Bemax, sa 26 miliona EBITDA i čak 11,7 miliona eura neto dobiti.
Zanimljivo je da je dobit Bemaxa za posmatranih 4 godine veća nego li zarada svih ostalih 9 kompanija zajedno.

Zetagradnja i Novi Volvox bilježe milionski rast profita, dok je Cijevna Komerc rekorder po milionskom padu zarade, ali je bitno da su sve posmatrane kompanije prethodnu godinu završile pozitvno.
Gradnja Promet je dostavila finansijske izvještaje sa greškom jer u istima na web sajtu Poreske uprave nije prikazan neto rezultat, tako da smo za potrebe analize koristili rezultat prije oporezivanja koji je zbog te činjenice označen drugom bojom.

Višegodišnje pozitivno poslovanje svih posmatranih kompanija uticalo je da iste ojačaju svoj kapital, kao i pokazatelj povrata na kapital. Rekorder po angažovanja kapitala je Novi Volvox sa 38,3 odsto na godišnjem nivou, što je značajno više u odnosu na sektorski prosjek koji iznosi 12,2 odsto. Pored već pomenute Cijevne Komerc koja bilježi pad zarade, a samim tim i prinosa na angažovani kapital, manje prihode je tokom prošle godine zabilježila i podgorička kompanija Fidija.

ZARADE ZAPOSLENIH ISPOD DRŽAVNOG PROSJEKA

Iako je Covid-19 zaustavio brojne djelatnosti, neke od njih dugoročno ugrozio, može se reći da građevinarstvo nije među njima. Građevinci su uglavnom bili pošteđeni zabrane obavljanja svojih poslova, što je veliki broj privrednika kritikovao obrazlažući takve odluke favorizovanjem ove industrije. I sama Vlada Crne Gore je već na uvođenju mjera u borbi protiv epidemije saopštila da će uraditi sve da ne dođe do zastoja u sprovođenju infrastrukturnih projekata, a u kojima i neke od posmatranih kompanija imaju značajno učešće.

Ovim odlukama su vjerovatno bili zadovoljni i sami zaposleni građevisnkih preduzeća, a koji će, za nadati se je, biti i adekvatno nagrađeni za svoj rad u otežanim i neizvjesnim oklonostima.
Zarade zaposlenih u posmatranih 10 kompanija su tokom protekle godine rasle, iako je podatak za nivo sektora građevinarstva drugačiji. Naime, prosječna neto zarada u ovom sektoru je u 2019. godini iznosila 447 eura i bila je niža za 10 eura nego li godinu ranije, tj 13 odsto manja od državnog prosjeka.

Takođe, prosječna neto zarada u posmatranim kompanijama je bila blago niža ili makar približno jednaka državnom prosjeku. Rekorder je Bemax, sa prosječnom neto zaradom od 741 euro, dok još samo 2 kompanije isplaćuju zarade koje su veće od državnog prosjeka (Eurozox i Čelebić).
Prosječne zarade u kompanijama Trudbenik i Cijevna Komerc su daleko ispod 300 eura i bliže su minimalcu nego li prosjeku, što je za opis i težinu građevinarskih poslova teško razumljivo.

Kada je u pitanju broj zaposlenih u posmatranim kompanijama, zanimljivo je da je ukupan broj ostao na istom nivou kao i 2018. godine (932 radnika).
Bemax je firma koja je najviše zapošljavala tokom prethodne godine (+17 radnika), dok je Cijevna Komerc rekorder u smanjenju broja zaposlenih (-48 radnika).

Građevinski sektor leži na radnicima, ali i na optimizmu u cijeloj zemlji. Vrijednih i radnih ruku u našoj zemlji je bilo i biće ih. Ono što sada ne bi valjalo da posustane je optimizam, koji vozi tražnju u svim privrednim sektorima, pa i u građevinarstvu.
Raduje nastavak infrastrukturnih projekata, a što se tiče stanogradnje, ovaj pad ponude bi valjalo iskoristiti da se prekontrolišu planovi, a sigurno ima i DUP-ova koji su odavno zreli za revizije i možda stavljanje van snage, jer u pojedinim naseljima se sve teže diše i vapi za suncem i zelenilom.

Bankar.me                                                                   
Zabranjeno kopiranje sadržaja bez dozvole portala