Kroz istoriju, razni djelovi svijeta su ekonomski rasli i pali. Bliski istok je vekovima bio daleko razvijeniji od Evrope, Afrika je bila bogatija od centralne i jugoistočne Azije u prvoj polovini 20. vijeka, Kina je bila jedno od najbogatijih područja na svijetu sve do 19. vijeka.

Postoje i suprotni primjeri, države i regije koje su vjekovima bile siromašne i postale ekonomske, kulturne i naučne sile. Veći dio istorije Zapadna Evropa je bila periferija civiliziranog svijeta, a centar je bio u Kini, Indiji i Bliskom istoku. Kao što postoje primjeri zemalja koje su za nekoliko decenija od relativno bogatih postale siromašne, postoje i primjeri zemalja koje su se iz siromaštva za samo dvije generacije izdigle i postale jedne od najbogatijih na svijetu.

Irska je bila siromašna periferija zapadne Evrope

Irska je jedan od novijih primjera. Ne tako davno, zaostala zemlja na periferiji zapadne Evrope, koja je prvenstveno trgovala sa susjednom Ujedinjenim Kraljevstvom, danas je jedan od svjetskih industrijskih, naučnih i ekonomskih centara.

Google, Apple, Facebook, X (bivši Twitter), Accenture i druge multinacionalne korporacije imaju sjedište za Evropu u Irskoj. To je stvaralo i probleme, posebno pri mjerenju BDP-a, jer profiti ovih korporacija vještački podižu ekonomske pokazatelje (tzv. vilenjačka ekonomija).

Ali čak i ako pogledate izvoz, plate, nivo obrazovanja i druge „stvarne“ pokazatelje, Irska je jedna od najrazvijenijih zemalja u jednom od najrazvijenijih područja u svijetu – u EU. To je postignuto u posljednjih trideset godina, a zbog impresivnog rasta u kratkom vremenskom periodu, Irska se i danas naziva Keltskim tigrom.

Devedesetih godina prošlog vijeka okončano je prekomjerno zaduživanje, smanjeni su porezi kako bi se podstakla strana ulaganja, a decenije visokog ulaganja u obrazovanje konačno su se isplatile. Međunarodne korporacije koristile su Irsku kao odskočnu dasku u Evropu, a mnoge su tamo preselile proizvodnju kako bi iskoristile prednost visokoobrazovane radne snage. Godišnji rast BDP-a u drugoj polovini 90-ih bio je blizu 10 odsto.

Irska je počela izvoziti u cijeli svijet, a ne samo u Ujedinjeno Kraljevstvo kao prije. Veliki ekonomski rast doveo je do imigracije, uglavnom visokokvalifikovane radne snage koja je došla da radi za brojne međunarodne kompanije iz SAD-a, koje su došle u Irsku.

Južna Koreja je bila siromašnija od djelova Afrike

Južna Koreja je bila jedna od najsiromašnijih zemalja na svijetu, siromašnija od mnogih zemalja/kolonija u Africi. U stvari, Sjeverna Koreja je bila industrijski centar Koreje tokom većeg dijela njene istorije, dok je Južna bila poljoprivredna zabit.

Ubrzo nakon završetka Drugog svjetskog rata počeo je Korejski rat, koji je spriječio razvoj zemlje 50-ih. Ali ni šezdesete nisu bile bolje, pa je BDP po glavi stanovnika ostao na 10-12 odsto BDP-a SAD. U tim decenijama, Južna Koreja je realno više ličila na vojnu diktaturu nego na demokratiju.

Politike koje su stavljale naglasak na obrazovanje, izvoz i tehnološki razvoj dovele su do velikog rasta 70-ih i 80-ih godina, uz niske poreze, minimalnu državu blagostanja, ali i veliko uplitanje države u ekonomiju, posebno kroz subvencije. Ovaj model se takođe opisuje kao državni kapitalizam ili korporativizam. Južna Koreja je postala jedan od azijskih tigrova.

1997. godine počela je azijska finansijska kriza, ali se zemlja oporavila za nekoliko godina. Do tada je već dostigao nivo od 50 odsto BDP-a po stanovniku SAD. Rast se nastavio nakon oporavka od azijske finansijske krize krajem 90-ih, a danas je Južna Koreja na približno 70 odsto američkog BDP-a po glavi stanovnika, s brojnim parametrima (obrazovanje, zdravlje, očekivani životni vijek…) u kojima prednjači.

Ekonomsko čudo Španije

Ne tako siromašna kao Južna Koreja u prvoj polovini prošlog veka, Španija nije ništa manje impresivna. Danas je to zaboravljeno, ali 60-te su bile period španskog ekonomskog čuda. Tada je njen ekonomski rast bio drugi najveći u svijetu, nakon Japana.

Razlog zašto se mnogo manje piše o španskom ekonomskom čudu vjerovatno leži u činjenici da je u to vrijeme vladao diktator Francisco Franco. Ekonomski oporavak nakon završetka Drugog svjetskog rata bio je slab, a naglasak na samodovoljnosti, koji je Franko u to vrijeme gurao, nije doveo do ekonomskog rasta.

Siromaštvo nije sudbina

Istina je da je svaka zemlja koja je danas bogata nekada bila siromašna. Siromaštvo je početno stanje svakog društva, ali se razlikuju po tome da li su uspjeli ili ne pronaći put do bogatstva. Svako društvo koje opravdava svoju nerazvijenost nekom istorijskom nepravdom samo traži izgovore.

Rat nije izgovor, jer su mnoge zemlje nekoliko puta potpuno uništene u ratu i ekonomski se oporavile.

Kolonijalizam nije izgovor jer su neke bivše kolonije danas bogatije od svojih bivših kolonizatora, dok su druge ekonomski nazadovale nakon sticanja nezavisnosti.

Nedostatak prirodnih resursa je loš izgovor jer su neke od najbogatijih zemalja danas njima siromašne, a ni obilje prirodnih resursa nije izgovor (tzv. resursno prokletstvo) jer postoje visokorazvijene zemlje sa razvijenom industrijom koja imaju mnogo prirodnih resursa (na primjer, Norveška).

Ekonomski razvoj je dostupan svima. Pored tri navedene zemlje, možemo spomenuti i Kinu, Singapur, Tajvan, Norvešku, Italiju, Švajcarsku itd. Na kraju, ni bogatstvo ni siromaštvo nijesu sudbina država i naroda, ali prije svega (ne isključivo) rezultat niza izgrađenih institucija; pravni, politički, društveni i ekonomski.

Izvor – Index.hr