Američki dolar je bio rezervna svjetska valuta od kraja Drugog svjetskog rata, ali bi kombinacija političkih i ekonomskih faktora mogla da značajno oslabi njegovu dominaciju.
Oko 60% svjetskih rezervi se čuva u dolarima, prema podacima Međunarodnog monetarnog fonda. On je takođe najčešće korišćena valuta u međunarodnoj trgovini. Međutim, zapadne sankcije protiv Rusije učinile su da mnoge zemlje počnu da razmišljaju o posljedicama sukoba sa Vašingtonom, piše Biznis insajder.
Neke od njih, poput Brazila, Argentine, Bangladeša i Indije, pripremaju rezervne valute – kao što su kineski juan i bitkoin – za korišćenje u međunarodnoj trgovini.
Dok geopolitičke promene u svijetu podstiču države da traže alternativne valute, brige o pretjeranoj moći američkoj dolara u svjetskoj trgovini i finansijama postoje već duže vrijeme. Priče o dedolarizaciji bile su aktuelne u više navrata od sedamdesetih godina prošlog vijeka, podsjeća Insajder.
Taj magazin navodi tri glavna razloga zašto zemlje razmatraju napuštanje trgovine u dolarima.
Američka monetarna politika ima previše uticaja na ostatak svijeta
SAD štampaju svjetsku rezervnu valutu, koja je takođe dominira u međunarodnoj trgovini i plaćanjima. Zbog toga dolar ima ogroman uticaj na svjetsku ekonomiju i često je precijenjen, objavio je Vilson centar u maju ove godine.
Nekadašnji francuski predsjednik Vareli Žiskar d’Esten tu poziciju Vašingtona svojevremeno je nazvao “pretjeranom privilegijom”. To znači da SAD nisu u opasnosti sa otplatom dugova ako vrijednost dolara padne, zato što jednostavno mogu da ga doštampaju.
Takođe, države širom svijeta moraju da pomno da prate američku ekonomsku i monetarnu politiku kako bi spriječili eventualno prelivanje kriza na svoje ekonomije.
Pojedine zemlje, poput Indije, nezadovoljne su zbog toga što ih američka monetarna politika “drži kao taoce” – optužujući SAD za neodgovornost u izdavanju rezervne svjetske valute. Stručna grupa Centralne banke Indije sada se zalaže za veću upotrebu rupije u spoljnoj trgovini – za šta imaju podršku indijskog premijera Narendre Modija.
Snažan dolar postaje preskup za ekonomije u usponu
Jačanje dolara u odnosu na ostale svjetske valute znači da uvoz postaje sve skuplji za zemlje u razvoju.
U Argentini, na primjer, politički pritisak i pad izvoza doveo je do pada rezervi dolara i stvorio je pritisak na argentinski pezos, što je prouzrokovalo rast inflacije. Argentina je na to reagovala tako što je odlučila da uvoz iz Kine plaća u juanima umesto u dolarima, rekao je tamošnji ministar ekonomije, prenio je Rojters.
– Snažan dolar će oslabiti njegovu ulogu kao rezervne valute. Ukoliko pristup dolarima postane još skuplji, tražioci zajmova će se okrenuti alternativama – napisali su u izvještaju ekonomisti korporacije Alijanc.
Brazilski predsjednik Luis Inasio Lula da Silva postao je jedan od glavnih zagovornika uspostavljanja novih valuta za međunarodnu trgovinu, podstičući države članice BRIKS-a – Brazil, Rusiju, Indiju, Kinu i Južnoafričku Republiku – da koriste druge valute u međusobnoj trgovini.
Svjetska trgovina i potražnja za naftom se mijenjaju – što stvara rizik po petrodolar
Jedan od ključnih razloga zbog kojih je dolar postao rezervna valuta je to što su ga zalivske zemlje koristile u trgovini naftom – zato što je on već bio široko rasprostranjen kada su one počele da prodaju taj energent.
Aranžman je formalizovan 1945. godine, kada su Saudijska Arabija i SAD postigle istorijski dogovor prema kojem će Rijad svoju naftu Americi prodavati isključivo u dolarima. Zauzvrat, Saudijska Arabija bi reinvestirala višak rezervi dolara u američke obveznice i kompanije. Aranžman je garantovao i bezbjednosnu podršku Amerike Saudijskoj Arabiji. SAD su u međuvremenu postale u velikoj mjeri energetski nezavisne, čak i izvoznik nafte, usljed eksplozije proizvodnje iz škriljaca.
– Strukturalne promjene izazvane “revolucijom škriljaca” paradoksalno su oslabile ulogu dolara kao rezervne valute, pošto je izvoz nafte morao da se okrene ga drugim državama – smatraju ekonomisti u Alijancu, prenosi RT.
Odnosi SAD i Saudijske Arabije, međutim, nisu zasnovani samo na nafti. Odnosi dva tradicionalna saveznika poslednjih godina su sve zategnutiji, a incidenti češći – poput onog kad je tadašnji predsjednik Donald Tramp rekao da Rijad Vašingtonu ne plaća dovoljno za odbranu, ili kada je predsjednik Džozef Bajden kritikovao prestolonasljednika Muhameda bin Salmana zbog ubistva novinara Džamala Kašogdžija.
Takve tenzije povećavaju mogućnost da bi Saudijska Arabija jednog dana mogla da odustane od korišćenja dolara u trgovini naftom, napisala je u novembru prošle godine Sara Miler, urednica u energetsko-informacionoj firmi Energy Intelligence.
